Bied weerstand tegen appdwang!

    Wat is appdwang?

    Appdwang is het verschijnsel waarbij overheidsorganen, scholen, zorginstellingen, banken en andere bedrijven mensen dwingen tot het gebruik van specifieke applicaties die alleen werken op specifieke besturingssystemen om toegang te krijgen tot hun producten, diensten, fysieke locaties of andere voorzieningen. Deze applicaties zijn in de praktijk dan uitsluitend te verkrijgen via de appstores van Apple en Google, en alleen te gebruiken op apparaten met iOS of Android.

    Het downloaden, installeren en gebruiken van deze applicaties gaat gepaard met accountdwang, toestelgebonden authenticatie en de noodzaak om allerlei persoonlijke gegevens prijs te geven aan buitenlandse multinationals.

    Het gevolg is dat mensen worden gedwongen om apparaten van Apple of Google aan te schaffen, akkoord te gaan met hun gebruiksvoorwaarden en privacybeleid, en hiermee volledig afhankelijk worden van deze Amerikaanse ecosysteemreuzen.

    Waarom is dat problematisch?

    • Apps verzamelen doorgaans veel meer persoonlijke gegevens dan nodig is, wat je privacy ernstig aantast. Veel apps vereisen toegang tot je camera, je microfoon, je adresboek, je fysieke locatie, je bankrekening- en creditcardnummer, biometrische gegevens en allerlei andere persoonlijke informatie.
    • Het is met apps veel moeilijker om je privacy te beschermen dan met normale websites en webbrowsers. (Denk aan het blokkeren van advertenties, trackers en niet-vrije JavaScript.)
    • Gebruikers raken compleet afhankelijk van Google en Apple voor de toegang tot allerlei diensten, zoals bijvoorbeeld hun bankrekeningen, communicatie met overheidsinstellingen, scholen, ziekenhuizen en vervoersbedrijven.
    • Het is dramatisch voor onze soevereiniteit dat de toegang voor Nederlandse burgers tot diensten van de Nederlandse overheid en Nederlandse bedrijven hierdoor volledig in handen komt van twee Amerikaanse miljardenbedrijven die onder Amerikaanse wetgeving vallen.
    • Er wordt een Amerikaans duopolie in stand gehouden wanneer apps in de praktijk uitsluitend worden ontwikkeld voor twee Amerikaanse platformen: Google's Android en Apple's iOS. Daardoor is het voor andere (Nederlandse of Europese) partijen vrijwel onmogelijk om de markt te betreden.
    • Het kan psychische problemen verergeren, omdat het uitsluitend kunnen gebruiken van iOS of Android voor (bijna-)noodzakelijke voorzieningen als gevolg heeft dat mensen die eigenlijk geen smartphone of tablet meer (zouden moeten) willen hebben hier toch geen afstand van doen. Dit kan ertoe leiden dat mensen met een smartphoneverslaving of gerelateerde psychische klachten alleen maar verder in de problemen komen in plaats van dat ze een kans krijgen op herstel.
    • Er zijn grote sociale en ecologische gevolgen van de trend dat Apple en Google steeds sneller de ondersteuning voor hun "oude" besturingssystemen staken en applicaties daar vervolgens niet meer op werken. Hierdoor moeten apparaten ruimschoots voordat ze het einde van hun technische levensduur hebben bereikt al worden vervangen. Dit is slecht voor het milieu, slecht voor de omstandigheden van de arbeiders die zeldzame metalen moeten opgraven, en slecht voor de portemonnee van mensen die niet veel te besteden hebben. Regelmatig sluiten zij dan dure telefoonabonnementen af die ze eigenlijk niet kunnen betalen, om zo "gratis" een nieuw toestel te krijgen.

    Wat kan ik beter doen?

    • Vermijd het gebruiken van apps: Gebruik liever websites of andere open diensten en protocollen die platformonafhankelijk zijn. Hoe meer bezoekers een normale website heeft (en houdt), hoe kleiner de kans dat hij verdwijnt.
    • Gebruik geen Google- of Apple-accounts: Mocht je Android wel een acceptabel platform vinden, haal je applicaties dan alleen uit F-Droid. Nog beter is het om een ROM te gebruiken zonder Google Play Services, zoals /e/OS of GrapheneOS. Voor iOS bestaat er geen (redelijke) manier om een apparaat te gebruiken zonder Apple ID.
    • Gebruik TOTP of WebAuthn voor tweefactorauthenticatie: Vermijd niet-vrije, gesloten "authenticators" – zoals die van Microsoft – en diensten die dit vereisen. Kies voor een open source TOTP-applicatie of een WebAuthn/FIDO2-sleutel zoals een Nitrokey.
    • Vermijd berichtendiensten met een afhankelijkheid op Android of iOS: Gebruik platformonafhankelijke, open protocollen – zoals XMPP en Matrix – in plaats van WhatsApp, Telegram, Signal, iMessage of andere diensten die niet zonder Google- of Apple-smartphone gebruikt kunnen worden.
    • Geef nooit 06-nummers aan bedrijven of instanties: Zorg voor een vast telefoonnummer en geef alleen dat nummer aan de partijen waarbij je in de administratie bekend bent. Dit is met name belangrijk voor banken en overheidsinstanties, maar eigenlijk voor iedere entiteit waarmee je zaken doet. Dit nummer hoeft natuurlijk niet per se een vaste telefoonlijn via je internetprovider te zijn, maar het kan ook gerust een SIP/VoIP-nummer van een andere telefonie-aanbieder zijn.
    • Gebruik een random reader om te internetbankieren: Hoe groter de groep die geen mobiel bankieren-apps gebruikt, hoe kleiner de kans dat banken inloggen met een app als enige optie overlaten. Biedt je bank geen mogelijkheid om in te loggen en betalingen te doen zonder Android/iOS-applicatie? Haal je geld er dan weg, en word klant bij een bank die dat wel doet.
    • Gebruik een (gesproken) SMS voor DigiD 2FA: Het is nog altijd mogelijk om DigiD te gebruiken zonder Android/iOS-applicatie. Gebruik bij voorkeur een gesproken SMS, waarbij je wordt opgebeld en je verificatiecode wordt opgelezen. Dit werkt ook met vaste telefoonnummers, waardoor je überhaupt geen mobiele telefoon nodig hebt om bij DigiD in te loggen. Hoe meer mensen dit (blijven) gebruiken, hoe kleiner de kans dat het wordt uitgefaseerd.
    • Vermijd Android en iOS: Deze platformen worden nadrukkelijk ontwikkeld om zo veel mogelijk gegevens te verzamelen, gebruikers zo lang mogelijk af te leiden en zo veel mogelijk advertenties te tonen. Het beste is dus om iOS en Android helemaal niet te gebruiken, maar in plaats daarvan een echte computer of laptop, met Linux (of BSD) als besturingssysteem.
    • Wil je wel een smartphone gebruiken: Overweeg dan een Linux-telefoon, zoals een PinePhone Pro, een Librem 5 of een ander (tweedehands) toestel waarop Mobian, postmarketOS of Ubuntu Touch geïnstalleerd kan worden.
    • Verhoog je bewustzijn en deel deze adviezen: Informeer je omgeving over de gevaren van appdwang en de mogelijkheden om er weerstand tegen te bieden.

    Adviezen voor contact bij appdwang

    Als een organisatie van je verwacht dat je een Android/iOS-app installeert, kun je het gesprek aangaan en op een respectvolle manier duidelijk maken waarom dat voor jou niet mogelijk of wenselijk is. Hier zijn praktische tips en argumenten die je kunt gebruiken:

    Hoe neem je contact op?

    • Vraag om een alternatief: Informeer of er een website, e-mailadres, telefoonnummer of een andere methode is om dezelfde dienst te gebruiken zonder smartphone of app.
    • Wees duidelijk en beleefd: Leg uit dat je graag gebruik maakt van hun dienst, maar dat je vanwege privacytechnische, juridische of persoonlijke redenen geen app wilt of kunt installeren.
    • Vraag naar het beleid: Informeer of er uitzonderingen mogelijk zijn voor mensen zonder apparaten met Android of iOS, zonder Google- of Apple-account of zonder behoefte of mogelijkheid om een app te downloaden of een account aan te maken.
    • Gebruik schriftelijke communicatie: Bij voorkeur via e-mail, zodat je documentatie van de correspondentie hebt.

    Argumenten die je kunt gebruiken

    • "Ik beschik niet over een Android- of iOS-toestel, en ben dus niet in staat om uw app te installeren."
    • "Ik kan geen apps installeren vanuit de Play Store of de App Store, omdat ik niet akkoord ga met het privacybeleid van Google en Apple, en dus geen Google- of Apple-account kan aanmaken."
    • "Ik accepteer de eindgebruikersovereenkomsten (EULA's) van Android en iOS niet, en kan daardoor geen gebruik maken van apparaten met deze besturingssystemen."
    • "Ik wil geen toestemming geven voor onnodige gegevensverzameling en tracking die vrijwel altijd met apps gepaard gaat."
    • "Ik gebruik liever platformonafhankelijke en webgebaseerde diensten om mijn digitale vrijheid te behouden."
    • "Ik wil niet afhankelijk worden van een Amerikaanse multinational om toegang te hebben tot deze dienst."
    • "Ik wil geen smartphone of tablet gebruiken vanwege de schadelijke gevolgen voor mijn (geestelijke) gezondheid."
    • "Ik wil niet meewerken aan het normaliseren van verplichte app-installaties voor fundamentele dienstverlening."

    Blijf hierbij rustig en duidelijk. Vaak is het belangrijk dat organisaties weten dat er gebruikers zijn die om deze redenen hun applicatie niet kunnen gebruiken. Dit kan hen stimuleren om alternatieven aan te (blijven) bieden.

    Mocht de organisatie weigeren een alternatief te bieden, dan kun je overwegen contact op te nemen met een consumentenorganisatie of privacywaakhond voor advies. Ook kan je kijken of er concurrenten zijn die toegankelijkere en inclusievere diensten bieden. Geef daarbij dan ook aan waarom je uiteindelijk voor hun dienst hebt gekozen. Stemmen met de voeten is absoluut effectief.

    Ik lever een dienst. Wat moet ik doen om voor iedereen toegankelijk te zijn?

    Organisaties kunnen met deze tips zorgen dat hun diensten voor iedereen bruikbaar zijn en blijven, ook als iemand geen app wil of kan gebruiken.

    • Bied alternatieven naast een app: Zorg voor normale websites, die in iedere browser en op ieder apparaat werken. Wil je per se ook een Android/iOS-applicatie aanbieden, laat deze dan beschikbaar zijn buiten de App Store en de Play Store, en zorg ervoor dat de Android-applicatie werkt op Waydroid.
    • Bied telefonische en fysieke dienstverlening: Maak het mogelijk om via de telefoon, e-mail of op locatie zaken te regelen zonder Android/iOS-applicaties.
    • Gebruik generieke, open standaarden voor 2FA: Gebruik TOTP, WebAuthn (FIDO2) of een fysieke random reader, en faseer deze mogelijkheden nooit uit.
    • Luister naar feedback: Vraag gebruikers om ervaringen en pas diensten aan waar nodig om inclusiever te zijn voor mensen buiten de ecosystemen van Google en Apple.
    • Wees transparant over privacy: Communiceer duidelijk welke gegevens worden verzameld en wees eerlijk over welke partijen deze verwerken en opslaan (en dus kunnen inzien). Accepteer dat er mensen zijn die niet overal zomaar mee akkoord zullen gaan en dus via een andere weg geholpen moeten worden.
    • Wees bewust van de juridische gevolgen van apps: Hoe logisch (lees: wenselijk) is het dat iemand in Nederland een contract moet afsluiten met een bedrijf in de Verenigde Staten om een product of dienst af te nemen van een Nederlands bedrijf, toegang te hebben tot zijn Nederlandse bankrekening, of te communiceren met een Nederlandse ambtenaar, arts of docent?
    • Wees bewust van de maatschappelijke gevolgen van apps: Smartphoneverslaving is een alsmaar groter wordend maatschappelijk probleem. Smartphonegebruik veroorzaakt talloze psychische klachten bij heel veel jongeren en een groeiend aantal volwassenen. Door Android en iOS te verplichten, dwing je deze mensen ook om een schadelijke gewoonte in stand te houden, zelfs als zij die eigenlijk willen doorbreken.
    • Besef dat mensen zonder Android/iOS-apparaten niet per se oud of digibeet zijn: Er zijn veel meer redenen om geen Apple- of Google-telefoon of -tablet te (willen) hebben dan een gebrek aan technische vaardigheden of een hoge leeftijd. Een groot deel van deze groep is juist bovengemiddeld technisch vaardig en zal nog vele jaren tot de beroepsbevolking behoren. Het is dus niet zo dat deze groep uiteindelijk zal "uitsterven", en het is ook niet zo dat deze mensen een cursus moeten volgen omdat ze "het niet snappen".
    • Pretendeer niet dat smartphones een "groene" optie zouden zijn: Er wordt nogal eens geopperd dat het uitfaseren van hardwaretokens zoals random readers en het verplichten van Android of iOS "bijdraagt aan een groenere toekomst". Dit is dan gebaseerd op de onterechte aanname dat "iedereen toch al een Apple- of Android-telefoon heeft", wat echt niet waar is. Er bestaan ook mensen die zo'n apparaat niet – en nooit zullen willen – bezitten.
      Daarnaast kan een random reader makkelijk tien jaar meegaan, terwijl de gemiddelde smartphone iedere twee jaar wordt vervangen, en niet veel later dan dat uit zijn ondersteuningsperiode loopt. Bovendien is er voor het fabriceren en het onderhouden van een smartphone een veelvoud aan energie en grondstoffen nodig ten opzichte van een simpele random reader. (Denk hierbij ook aan de vele datacenters die nodig zijn om de app stores en de bijbehorende accounts te faciliteren.) Doe dus niet mee aan deze vorm van greenwashing. Smartphones – zeker binnen de ecosystemen van Google en Apple – zijn echt niet "goed voor het klimaat".
    • Vertel geen onwaarheden over zogenaamde "veiligheid": Zeker banken komen regelmatig met bedenkelijke verhalen over hoeveel "veiliger" een applicatie op een Android- of iOS-apparaat zou zijn dan een random reader. Maar een Android- of iOS-apparaat zit vol met propriëtaire code die door niemand kan worden geaudit, heeft meerdere internetverbindingen die praktisch altijd aan staan, wordt door het gros van de gebruikers volgezet met talloze niet-vrije applicaties van bedenkelijke makers, en wordt in de praktijk zelden tot nooit voorzien van de laatste beveiligingsupdates (voor zo lang die überhaupt beschikbaar zijn).
      Een random reader heeft daarentegen helemaal geen netwerkstack en is volledig air-gapped. De enige manier om daar bij te kunnen komen, is door middel van fysieke toegang. Iedereen zal begrijpen dat een toegewijd apparaat met één functie waar op geen enkele manier mee kan worden verbonden beter is om te gebruiken voor gevoelige zaken zoals internetbankieren. Probeer dus niet onterecht de indruk te wekken dat dit niet het geval zou zijn.
      Wees dan liever eerlijk en geef toe dat het je simpelweg om kostenbesparing te doen is. Veel mensen zullen dan bereid blijken om gewoon te betalen voor een random reader of ander soort hardwaretoken.

    Vertel het anderen

    Maak mensen in jouw omgeving bewust van appdwang en de risico's van het verplicht gebruiken van apps. Door samen kennis te delen kunnen we meer druk zetten op bedrijven en beleidsmakers.

    Deel de link appdwang.nl met anderen. Gebruik eventueel deze korte tekst als uitleg:

    Bied weerstand tegen appdwang en laat je geen apps opdringen! Op appdwang.nl vind je praktijkvoorbeelden en argumenten om duidelijk te maken wat je van appdwang vindt.

    Als je een logo nodig hebt, gebruik dan gerust deze hier:

    Logo PNG 500px
    Appdwang-logo (PNG, 500x500)
    Logo PNG 1000px
    Appdwang-logo (PNG, 1000x1000)
    Logo SVG
    Appdwang-logo (SVG)

    Het logo is door SWEETGOOD gemaakt op basis van de open source-iconen van Iconoir.

    Wie zit er achter appdwang.nl?

    appdwang.nl is een initiatief van Kevin Keijzer van Interlunium, gebaseerd op de Duitstalige site appzwang.de van SWEETGOOD.

    Met dit project willen we het bewustzijn over de gevolgen van appdwang vergroten en informatie delen om digitale vrijheid en soevereiniteit te versterken.

    Ben je een leverancier die zijn product of dienst geschikt(er) wil maken voor gebruikers zonder Google- of Apple-apparaten? Of ben je een gebruiker die persoonlijk advies wil krijgen om los te komen van deze platformen? Kom dan gerust eens langs bij Interlunium.

    Kan ik vragen stellen of opmerkingen maken over de website?

    Jazeker. Neem daarvoor contact op via .